MEMBRANY DACHOWE

Dach każdego domu jest taką konstrukcją, która niemal przez cały czas ma do czynienia z wilgocią – zarówno atmosferyczną, jak i pochodzącą z wnętrza domu, powstającą w trakcie codziennych czynności. Z kolei specyfika konstrukcji dachowych sprawia, że wilgoć może wyrządzić w niej wiele szkód, zarówno elementom drewnianym, jak i warstwom izolacji termicznej. Drewno pod stałym wpływem wilgoci bardzo szybko ulega niszczeniu, z kolei termoizolacja dachu traci swoje właściwości, gdy nasiąknie wodą, ponieważ ta znacząco wzmaga przewodnictwo cieplne. Dlatego właśnie zaleca się tam stosowanie warstwy dodatkowej, której zadaniem jest ochrona dachu przed wilgocią, także w postaci pary wodnej.

Membrana dachowa paroprzepuszczalna dba o suchość izolacji termicznej oraz drewnianych elementów konstrukcyjnych na dwa sposoby – umożliwia odprowadzanie pary wodnej powstającej w budynku oraz zabezpiecza przed przeciekami i kondensacją pod pokryciem dachowym. Jej budowa ma to do siebie, że górna warstwa nie wchłania wilgoci i pozwala jej swobodnie spływać po powierzchni, strona wewnętrza z kolei nie blokuje ujścia dla pary wodnej, która w naturalny sposób przemieszcza się ku górze. Gdyby membrana była szczelna, jak na przykład stosowana w tej roli niegdyś papa bitumiczna, wtedy wilgoć z wnętrza domu skraplałaby się w warstwach izolacji dachu, co po pewnym czasie doprowadziłoby do jej przemoknięcia. Mokra wełna mineralna nie dość, że traci swoje właściwości termoizolacyjne, to dodatkowo z czasem może zacząć pleśnieć, co stanowi spore zagrożenie dla zdrowia mieszkańców.

Membrana dachowa to cienka, lekka warstwa, którą tworzy głównie polietylen lub polipropylen. Większość dobrej jakości membran składa się z kilku warstw, przynajmniej trzech, z których jedną stanowi film funkcyjny. Jest to kluczowa dla działania membrany warstwa, która jednostronnie przepuszcza parę wodną. Od strony zewnętrznej pojawia się warstwa ochronna, która najczęściej zbudowana jest w taki sposób, aby skropliny wodne czy przecieki mogły swobodnie po niej spływać. Niezwykle ważne jest, aby warstwa ta była do tego odporna na promieniowanie UV, przynajmniej w takim stopniu, aby chronić film funkcyjny w czasie od położenia membrany na dachu a przed położeniem pokrycia, np. dachówek.

Membrany dachowe pełnią niezwykle ważną funkcję w każdym budynku mieszkalnym, ponieważ w ich przypadku pojawia się zarówno ocieplenie dachu, jak i wzmożona produkcja pary wodnej we wnętrzach, która powstaje w wyniku codziennych czynności. Dzięki zastosowaniu membrany właściwości izolacyjne dachu pozostają niezmienione przez lata a cała konstrukcja dachowa chroniona jest przed zawilgoceniem.

Zdolność do skutecznego przepuszczania pary wodnej to kluczowa właściwość membran, w przeciwieństwie do folii dachowych, które mają tę parę blokować. Paroprzepuszczalność jest parametrem, który informuje o ilości pary wodnej, która w danym przedziale czasowym może zostać oddana przez 1m2 materiału. Najbardziej uniwersalną jednostką, która opisuje tę właściwość jest współczynnik oporu dyfuzyjnego sd [m], który im jest niższy, tym mniejszy opór będzie stawiała membrana wobec pary wodnej, czyli więcej jej przepuści. Dlatego też, porównując dwie membrany dachowe, wyższą przepuszczalność pary wodnej zapewni ta z nich, która będzie miała niższe sd. O membranach wysokoparoprzepuszczalnych mówi się wtedy, gdy ich współczynnik sd jest niższy niż 0,2 m i przy takiej wartości mogą być układane na warstwach izolacji bez pozostawiania szczeliny wentylacyjnej. Jeżeli zaś paroprzepuszczalność ma wyższą wartość, czyli sd powyżej 0,2 m, wtedy wskazana będzie szczelina wentylacyjna, którą będzie mogła uchodzić para wodna.

Na początek warto będzie dokonać rozróżnienia pomiędzy membraną wysokoparoprzepuszczalną a niskoparoprzepuszczalną czy wręcz paroizolacyjną, ponieważ te pierwsze stosuje się pod pokryciem dachowym a powyżej izolacji dachu, paroizolację zaś od wewnątrz poddasza, w taki sposób, aby wilgoć z wnętrz nie przedostawała się do warstw wełny mineralnej. Membrana wysokoparoprzepuszczalna powinna mieć współczynnik oporu dyfuzyjnego mniejszy niż 0,2 m [sd], aby skutecznie i wydajnie oddawać parę wodną do atmosfery. Dodatkowo, warto zwrócić uwagę na takie cechy, jak odporność na promieniowanie UV, aby film funkcyjny nie uległ uszkodzeniu w czasie przed zakryciem membrany ostatecznym pokryciem dachu, a także na stopień wodoszczelności, wytrzymałość mechaniczną (która wiąże się w dużym stopniu z wysoką gramaturą), bardzo istotna będzie także liczba warstw – najczęściej wybierane a jednocześnie najbardziej praktyczne i wytrzymałe są membrany przynajmniej trzywarstwowe.

W sprzedaży napotkać można na membrany jednowarstwowe, dwuwarstwowe, trzywarstwowe i czterowarstwowe. Jednowarstwowe membrany dachowe wytwarzane są w specjalnej technologii, dzięki której materiał jest lekki i cienki, przy zachowaniu odpowiednich parametrów końcowych. Membrany zbudowane z dwóch warstw są coraz mniej popularne, ponieważ zostały wyparte przez te trzywarstwowe, które będą bardziej skuteczne i tańsze. Niekiedy dwuwarstwowe membrany stanowią połączenie membran jednowarstwowych z dodatkową siatką wzmacniającą z włókniny. Bezsprzecznie najczęściej wybierane są membrany zbudowane z trzech warstw, czyli obustronnej włókniny i wewnętrznego filmu funkcyjnego. Warstwy włókniny chronią film funkcyjny, a to właśnie od jest najistotniejszy dla właściwego funkcjonowania membrany, dlatego całość jest bardziej odporna na uszkodzenia mechaniczne czy promieniowanie UV. W przypadku membran oznaczanych przez producentów jako produkty odpowiednie do dachów z pełnym deskowaniem, zdecydowanie najczęściej pojawiają się właśnie membrany trójwarstwowe – właśnie ze względu na wysoką wytrzymałość. Membrany czterowarstwowe to tak naprawdę połączenie trzywarstwowych z dodatkową siatką polipropylenową, która zwiększa wytrzymałość mechaniczną produktu. Tego rodzaju materiały zalecane są w przypadku dachów o bardzo dużym rozstawie krokwi, które w Polsce pojawiają się niezwykle rzadko.

Ponieważ membrana dachowa wysokoparoprzepuszczalna ma podwójną funkcję, czyli powinna jednocześnie umożliwiać oddawanie pary wodnej z wnętrza domu oraz chronić warstwy izolacji termicznej i drewniane elementy konstrukcyjne dachu przed zawilgoceniem, bardzo istotne jest, aby była wodoszczelna. Na wypadek przeciekającego dachu lub intensywnego skraplania się wody pod pokryciem, zewnętrzna powierzchnia membrany powinna nie wchłaniać wilgoci, tylko pozwalać jej swobodnie spływać i wydostawać się spod dachu. Właściwość tę opisuje się, mówiąc o maksymalnym naporze wody, jaki jest w stanie wytrzymać membrana dachowa bez przeciekania. Produkty, które uznaje się za wodoszczelne będą wykazywały wodoszczelność na poziomie kilkuset centymetrów, co stanowi znaczną nadwyżkę w stosunku do wartości, jaka byłaby wystarczająca dla zachowania skuteczności. Ponieważ jednak membrana dachowa ma pełnić swoją rolę przez wiele lat (dziesięcioleci) a warunki jej eksploatacji mogą wpływać na stopniowe pogarszanie ich właściwości, najlepszym wyborem są zawsze parametry nieco przewyższające wymagania optymalne, ponieważ w miarę upływu czasu membrana nadal będzie odpowiednio chroniła dach. Na najwyższe możliwe właściwości w zakresie wodoszczelności membran dachowych powinni zwrócić uwagę posiadacze domów w lokalizacjach, w których regularnie pojawiają się zwiększone opady deszczu.

O wytrzymałości mechanicznej membran dachowych w największym stopniu informuje wartość, jaką jest gramatura. Oznacza ona dosłownie wagę jednego metra kwadratowego membrany, zatem im będzie wyższa, tym grubsza i cięższa będzie membrana, a za tym w naturalny sposób idzie większa wytrzymałość mechaniczna. Wytrzymałość mechaniczna membrany jest cechą, która szczególnie istotna będzie na etapie kładzenia tej warstwy, ponieważ jest ona wtedy naciągana, rozciągana, mocowana itd. Podobnie w przypadku późniejszego układania pokrycia dachowego, podczas którego także mogą pojawić się okoliczności, w których membrana mogłaby ulec uszkodzeniu. Chociaż niewielkie i nieznaczne dziury czy naderwania można z łatwością naprawić z użyciem specjalnej taśmy do membran, to jednak zawsze warto ich unikać, ponieważ będą stanowiły te osłabione obszary warstwy ochronnej. Przyjęło się, że minimalną zalecaną gramaturą dla membran dachowych jest 100 g/m2, jednak obecnie już mało kto kupuje tak lekkie membrany. Optymalne wartości zbliżają się do 200 g/m2 a te bardzo wysokie osiągają nawet 300 – 370 g/m2.

Wielu przyszłych użytkowników zastanawia się, dlaczego odporność na promieniowanie UV ma być tak istotnym parametrem membrany dachowej, skoro ukrywa się ona pod pokryciem, np. dachówką lub blachodachówką. Jest to tak ważne, ponieważ film funkcyjny, czyli najważniejsza dla właściwości paroprzepuszczalnych warstwa, jest niezwykle wrażliwy i w wyniku długiej ekspozycji na działanie słońca mógłby stracić pełnię swoich właściwości. W trakcie budowania dachu bardzo często dzieje się tak, że mimo planów szybkiego ukończenia prac te mniej lub bardziej się przedłużają i to właśnie czas pomiędzy położeniem membrany a zasłonięciem jej pokryciem dachu stanowi największe zagrożenie. Ponadto, niektóre rodzaje pokrycia dachowego mogą przepuszczać nieznaczne ilości światła, które na przestrzeni lat także mogłoby oddziaływać na membranę dachową. W sprzedaży znaleźć można produkty, w których odporność na promieniowanie UV określana jest na jedynie miesiąc, ale również i takie, gdzie producent deklaruje 3, 4 a nawet 6 miesięcy. Warto wiec zwrócić uwagę na te informacje a do planowanych prac dachowych i szacowanego czasu ich przeprowadzenia podchodzić z należytym zapasem.

Większość membran dachowych ma uniwersalne zastosowanie a dobór właściwości opiera się na wymaganiach co do skuteczności produktu, jednak w niektórych przypadkach można mówić o dachach ze szczególnymi potrzebami. Jednymi z nich są dachy z pełnym deskowaniem, ponieważ tutaj należy zwrócić szczególną uwagę na parametry wytrzymałościowe membrany, która będzie poddawana większym tarciom, niż gdyby rozpostarta została na krokwiach. Warto przede wszystkim zapoznać się z zaleceniami producenta co do zastosowania danego produktu. Nie bez znaczenia pozostaje także kąt nachylenia połaci dachowej, ponieważ im jest on mniejszy, tym więcej uwagi należy poświęcić rozwiązaniom zapewniającym poprawę szczelności. Dlatego też w przypadku niewielkiego nachylenia dachu warto postawić na jak najwyższą wodoszczelność a podczas kładzenia membrany zastosować poszerzone zakłady, które muszą zostać zabezpieczone odpowiednim klejem lub taśmą do membran. Z kolei, gdy nachylenie dachu jest bardzo wysokie, a także gdy na dachu ma zostać położone ciężkie pokrycie dachowe, np. łupek, istotne będą parametry wytrzymałościowe membrany, a więc jej gramatura. Zarówno w przypadku dachów stromych, jak i „trudnych” pokryć dachu, łatwiej o powstawanie większych lub mniejszych uszkodzeń, a mocniejsza membrana pozwoli uniknąć wielu, kłopotliwych napraw.

Membrany dachowe o optymalnej gramaturze mogą w okresie zimowym stanowić dodatkowe, istotne zabezpieczenie przed nawiewaniem zimnego powietrza pod dach, co mogłoby stanowić źródło wychładzania się budynków. Jako dodatkowa warstwa w układzie izolacji termicznej dachu, membrana dachowa pozytywnie wpływa na ochronę przed stratami ciepła. Dzięki ochronie przed wiatrem zyskuje się jednak nie tylko niższe rachunki za ogrzewanie, lecz także lepszą kontrolę wentylacji, zabezpieczenie przed nawiewaniem śniegu czy przeciekami, bezpieczną stabilność dla elementów układu izolacji termicznej. Aby jednak membrana dachowa zapewniała wymaganą wiatroszczelność, trzeba pamiętać o odpowiednim montażu, zastosowaniu odpowiedniej szerokości zakładów oraz zabezpieczeniu ich klejem lub dwustronną taśmą do membran.

Z pewnością zapotrzebowanie na membranę dachową nie będzie się pokrywać z powierzchnią połaci dachowej, ponieważ jej montaż wymaga utworzenia zakładów. Najdokładniejszych pomiarów i wyliczeń dokona dekarz, który także na podstawie własnego doświadczenia będzie w stanie ocenić, jaka nadwyżka materiału będzie wystarczająca. Chcąc jednak wyliczyć te wartości samodzielnie można pokusić się o przeliczenie szerokości pasów membrany w stosunku do szerokości połaci, przeliczenie ilości i powierzchni zakładów, które powstaną i dodanie tych wartości do wymaganego metrażu. Skąd jednak wiedzieć, jak dużo powierzchni membrany przeznaczyć na zakłady? Istnieją co do tego pewne zalecenia – specjaliści uogólniają, że w przypadku dachów skośnych, których nachylenie nie jest mniejsze niż 20, zakłady mogą wynosić min. 10% szerokości rolki, co w przypadku standardowych wymiarów membran, czyli 50 m x 150 cm będzie wynosić 15 cm. W przypadku dachów o niewielkim nachyleniu należy szczególnie zadbać o poprawę szczelności, dlatego zakłady powinny być szersze, min. 20 cm. Nie można przy tym zapomnieć o zabezpieczeniu zakładów klejem lub taśmą do membran.

W tych newralgicznych punktach, zasady związane z kładzeniem membrany mogą być trochę inne niż w przypadku centralnych części połaci. Kalenicę najlepiej będzie pokryć podwójną warstwą membrany dachowej a jej pasma powinno się przełożyć przez kalenicę w taki sposób, aby przechodziła ona na przeciwną stronę dachu (ok. 20 cm). Okap wymaga z kolei takiego montażu, który zapewni swobodne spływanie wody. Końce membrany należy połączyć z obróbką blacharską, dodatkowo membrana powinna zwisać nieco poza obręb dachu, co umożliwi odpowiednie wykończenie dachu w okolicach okapu. Na koszach dachowych, poszczególne pasy folii znajdujące się na jednej z połaci trzeba ułożyć tak, aby pas ok. 15 cm nachodził na połać przeciwległą. Przy czym wielu specjalistów zaleca, aby użyć do tego celu osobnego pasa membrany położonego centralnie wzdłuż kosza.

W przypadku łączenia dwóch kawałków membrany a także naprawy rozdarć, najlepiej będzie użyć jednostronnej taśmy do membran, w którą najlepiej będzie zaopatrzyć się ze sporym zapasem, ponieważ uszkodzenia mogą pojawić się nie tylko w trakcie kładzenia samej membrany, ale także później, w trakcie układania pokrycia dachowego. Z kolei w miejscach, w których membrana łączy się z innymi materiałami, jak mur, komin czy drewno, najlepszym wyborem będzie taśma butylowa albo klej w kartuszu. Warto jest także odpowiednio połączyć membranę dachową z kontrłatami, do czego stosuje się specjalnie przeznaczone do tego celu taśmy pod kontrłaty. Najczęściej są to taśmy samoprzylepne z pianki polietylenowej o właściwościach uszczelniających.